ارزیابی پایداری شهری بر مبنای شاخص های پایداری بخش انرژی در کلان شهر تهران

مفهوم توسعه پایدار به عنوان هدفی بزرگ برای سیاست گذاری های ملی، مرتبه¬ی مهمی را در راهبردها به خود اختصاص داده است. دستیابی به توسعه پایدار نیازمند هدفمند کردن سیاست¬ها و قوانین و درک صحیح از وضعیت فعلی جامعه است. برای شکل گیری این مهم و هدفمند کردن سیاست¬ها، انسان هزاره¬ی سوماز یک سو نیازمند کمی سازی وضعیت فعلی جامعه و از جهت دیگر نیازمندکمی سازی سیاست¬ها و راهبردها است. از این رو دسترسی به شاخص های توسعه پایدار، به عنوان اصلی مهم برای تبدیل مدل توسعه پایدار به سیاست اهمیت دارد. در این میان انرژی به عنوان شالوده¬ی توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع بشری مورد توجه خاص قرار دارد.در سال¬های اخیر شاخص¬های انرژی برای توسعه پایدار (eisd) به عنوان راهکاری علمی و نوین از سوی پژوهشگران مورد توجه زیادی قرار گرفته است. شاخص¬ها پایداری انرژی بهوسیلهساده سازی، روشن¬تر کردن و جمع بندی اطلاعات در دسترس برای سیاست گذاران می¬توانند آن¬ها را به سمت تصمیم گیری بهتر و فعالیت¬های تأثیرگذارتر هدایت و بهکالیبر کردن راهبردها متناسب با اهداف توسعه پایدار کمک کند. شاخص¬های پایداری انرژی می¬توانند برای جلوگیری از شکست¬های اقتصادی، اجتماعی و محیط¬زیستی هشداردهنده باشند. آن¬ها به عنوان گزینه¬ای مناسب جهت دستیابی به اهداف علوم سه¬گانه¬ی ارزیابی اثرات توسعه، ارزیابی راهبردی محیط¬زیست و علوم توسعه پایدار، عمل کرده و این امکان را فراهم می¬آورد تا با صرف حداقل زمان و هزینه برآورد دقیقی از روند توسعه و اثرات ناشی از آن در اختیار سیاست¬گذاران و برنامه¬ریزان قرار گیرد. این نوشتار به هدف ارزیابی پایداری فرآیند انرژی در شهر تهران در دوره زمانی پنج ساله از سال 1387 تا 1391، با بهره¬گیری از شاخص¬های انرژی برای توسعه پایدار در سه رکن اقتصادی، اجتماعی و محیط¬زیستی صورت پذیرفته است. در این تحقیق از 14 شاخص اقتصادی، 3 شاخص اجتماعی و 3 شاخص محیط زیستی استفاده شده است. نتایج نشان می¬دهد که فرآیند توسعه انرژی در شهر تهران در سال¬های اخیر روند رو به رشدی را تجربه کرده است. اما تغییرات سالانه در برخی از شاخص¬های انرژی جهت¬دار نیست که این امر می¬تواند بر عدم هماهنگی سیاست¬ها مختلف در بخش انرژی دلالت داشته باشد. در پایان این تحقیق با بهره¬گیری از دو روش ارکان برابر و شاخص برابر و همچنین دو روش جبران مازاد پایداری (ssc) و سینوس جبران مازاد پایداری (sssc) به محاسبه نمایه جامع برای محاسبه مرتبه¬ی پایداری بخش انرژی در شهر تهران پرداخته شده است. مقدار نمایه جامع پایداری انرژی برای شهر تهران در دوره پنج ساله حدود 10 درصد رشد را نسبت به ابتدای دوره مورد مطالعه نشان می¬دهد و در سال 1391 بر اساس روش¬های مختلف بین 46% تا 52% برآورد شده است که این امر نشان می¬دهد فرآیند توسعه انرژی در شهر تهران در نیمه راه قرار دارد. از این روی برای دستیابی به پایداری در بخش انرژی نیازمند باز تدوین سیاست¬ها و تدوین خط و مشی¬های اجرایی جدید در بخش انرژی در کلان¬شهر تهران هستیم.